Piękny, słoneczny lipiec 2006 roku zachęcał do kąpieli i spacerów po lesie. W naszym przypadku tydzień spędzony na Ukrainie w Zbarażu niósł inne wrażenia i zadania. Tym razem wyjazd miał dość kameralny charakter. Oprócz mnie i męża uczestniczyli w nim Marcin Grochowina – nauczyciel z ZS nr 2 w Łańcucie i tegoroczny absolwent naszej szkoły Maksymilian Bartnik. Każdy z nas miał wyznaczony konkretny cel. Ja i mąż mieliśmy zająć się pracą inwentaryzacyjną na zbaraskiej nekropolii. Marcin i Maksymilian ostatecznym doszlifowaniem mechanizmu elektronicznego dzwonu kościelnego zainstalowanego trzy tygodnie wcześniej w czasie naszego ostatniego pobytu z klasami wojskowymi.

Tydzień który spędziliśmy w Zbarażu upłynął bardzo szybko. Codziennie rano wybieraliśmy się z mężem z niezbędnym ekwipunkiem ( aparaty fotograficzne, statyw, przybory do pisania, szpachelki, szczotki, rękawice ) na cmentarz i do godzin popołudniowych zajmowaliśmy się spisywaniem inskrypcji grobowych, fotografowaniem poszczególnych nagrobków. W tym celu podzieliliśmy cmentarz na kwadraty, aby uniknąć przypadkowego opuszczenia grobów. Odczytywanie napisów przebiegało w różnym tempie, w zależności od stanu nagrobków szybko lub wręcz ślamazarnie. Część napisów należało po prostu przepisać, ale niektóre trzeba było najzwyczajniej wymacywać palcami ze względu na duży stopień zniszczenia. Bywały miejsca trudne do zanalizowania i wtedy zostawialiśmy znak zapytania w naszych notatkach lub dwa możliwe według nas znaczenia ( litery lub cyfry). Niektóre groby porosłe grubą warstwą mchu należało wcześniej delikatnie oczyścić szpachelką i szczoteczką. Najwięcej radości dostarczały te groby, których napisy dosłownie wydzieraliśmy z objęć ziemi – to te pochodzące z powalonych płyt , odwrócone napisami do ziemi. To dzięki Marcinowi i Maksymilianowi, którzy pomagali nam popołudniami i podnosili  nagrobki można było odczytać niektóre inskrypcje. Takich pomników jest jeszcze wiele i naprawdę trzeba by było włożyć wiele pracy, aby  dotrzeć do ich napisów. Na zakończenie prac Marcin i Maksymilian spryskali także środkami chwastobójczymi część cmentarza od strony drogi. . Te kilka dni intensywnej pracy przyniosły konkretne żniwo w postaci około 500 spisanych grobów. Na więcej nie starczyło nam sił. Po powrocie do domu rozpoczęła się dalsza część opracowywania zebranych danych. Należało przyjąć zasadę zapisu , wszystko odpowiednio posegregować i oczywiście wpisać do komputera. Zajęło to nam kilka dobrych tygodni. W końcu stworzyliśmy bazę około 600 nazwisk pochowanych osób, z których w każdej chwili można skorzystać. I rzeczywiście korzystamy udzielając wielokrotnie wiadomości osobom zainteresowanym zgłaszającym się do nas drogą listowną lub elektroniczną. Planowany kolejny wyjazd na wakacjac2007 r. mamy nadzieję przyniesie końcowy efekt w postaci opracowania całości nekropolii. W przyszłości zamierzamy efekty naszej pracy wydać. Osobny problem stanowi wykonanie planu topograficznego cmentarza. W tym wypadku nie wystarczą szkice wykonane przeze mnie i przez uczniów. Są za mało dokładne dlatego przydałyby się profesjonalne pomiary, pracujemy nad rozwiązaniem tego problemu. Mamy nadzieję, że prace nasze przyczynią się do utrwalenia tego co jeszcze dzisiaj możemy odczytać, a co zapewne w niedalekiej przyszłości może zaginąć. Będzie to więc zapis nie tylko przeszłości, ale także naszych czasów.

Z zebranych do tej pory danych można pokusić się już dzisiaj o dokonanie pewnych analiz:

140 inskrypcji nie posiada, lub niemożliwe jest odczytanie daty pochówku. 100 spisanych inskrypcji w czasie pierwszego wyjazdu nie jest ujęte w w/w statystyce.

  Przykładowe wyciągi ze spisu inskrypcji grobowych zbaraskiej nekropolii dokonane w lipcu 2006r.